Karagöz ve Hacivat... Yüzlerde tebessüm bırakan bir kültür zenginliği... İsmi anıldığında hafızalarda bıraktığı güzel izler insanı mutlu etmeye yetiyor...
***
Çocuk yaşlı farketmez söz konusu Karagöz ve Hacivat olduğunda herkes tarafından dikkatle izlenir... İnsanları ortak paydada buluşturan, nesiller arası bir köprüdür adeta..
***
Peki kimdir Karagöz ve Hacivat?
***
Rivayete göre Hacivat ve Karagöz, Orhan Gazi devrinde yaşamış cami yapımında çalışan iki işçidir. Neşeli tavırları ve bol sohbetleriyle cami inşaatında çalışan işçilerin dikkatini dağıttığı gerekçesiyle; Cami mimarı tarafından Orhan Gazi'ye şikayet edilmiştir. Bunun üzerine bu ikili başları kesilerek idam edilir. Karagöz ve Hacivat’ı çok seven ve ölümlerine çok üzülen Şeyh Küşteri, ölümlerinin ardından kuklalarını yaparak perde arkasından oynatmaya başlar. Bu sayede Hacivat ve Karagöz tanınır.
***
Hacivat’ın asıl adının Hacı İvaz ve ya Hacı Cevat olduğu söylenir. Hacivat karakteri düzeni temsil eder. Nabza göre şerbet verir. Kişisel çıkarlarını her zaman ön planda tutar. Eğitimli olmasından dolayı Osmanlıca konuşmayı sever. Hemen herkesi tanır, onların işlerine aracılık eder. Alın teriyle çalışıp kazanmaktan çok Karagöz'ü çalıştırarak onun sırtından geçinmeye bakar. Rol icabı değişik kıyafetler içinde Keçi Hacivat, Çıplak Hacivat, Kadın Hacivat, Kahya Hacivat gibi farklı tasvirleri vardır.
***
Karagöz ise oyunun hiç şüphesiz başrol oyuncusudur. Okumamış bir halk adamıdır ve düz Türkçe konuşur. Hacivat’ın kullandığı Osmanlıca kelimeleri anlamaz ve onlara yanlış anlamlar yükler. Her işe burnunu sokar,her işe karışır, sokakta olmadığı zaman da evinin penceresinden uzanarak, ya da içeriden seslenerek işe karışır. Dobra, zaman zaman patavatsız yapısından dolayı ikide bir zor durumlarda kalsa da bir yolunu bulup işin içinden sıyrılır. Çoğu zaman işsiz, geçim derdindedir. Hacivat’ın bulduğu işlere girip çalışır. Başında ışkırlak adı verilen oynak bir şapka vardır.
***
Karagöz ve Hacivat taklide ve karşılıklı konuşmaya dayanan, iki boyutlu tasvirlerle bir perdede oynatılan gölge oyunudur. Karagöz oynatıcısına hayali, hayalbaz denir. Yardımcıları çırak, yardak, dayrezen, sandıkka’dır. Oyunda konuşmaların değişmesi baş hareketleriyle yapılır...
***
Tarihin bu renkli şahsiyetleri kültürümüzün elbette güzel bir parçası... Her daim birbirlerine takılan, hayatı çokta ciddiye almayan bu sevimli gölge oyunu karakterleri, biraz mizah biraz gerçeklik payıyla bizlere çokça mesaj veriyor.