Tarihin her bir sokakta canlı olarak hissedildiği Tirilye, Bursa’nın Mudanya ilçesinin 11 km uzağında, Marmara’ya kıyısı olan şirin bir belde.
Şehrin keşmekeşinden kaçıp küçük, sakin bir kasabada, zeytin bahçeleri ve ahşap evlerin arasında geçmişi keşfe çıkmak isteyenler için nefis bir adres.
Bir yanı deniz, bir yanı yemyeşil tepelerin olduğu, kıvrıla kıvrıla giden bir yoldan ulaşılıyor.
Adını, bir zamanlar İstanbul’dan sürgün edilen 3 papazdan aldığı rivayet ediliyor.
Diğer bir rivayete göre de barbunya balığı anlamına gelen “trigliya”dan almış.
Köyün adı 1963’de “Zeytinbağı” olarak değiştirilse de 2011’de tekrar iade edilmiş.
Cumhuriyet, Melekler Adası, Sev Kardeşim, Kezban Yenge gibi film ve dizilere ev sahipliği yapmış olan şirin küçük bir kasaba burası.
Trilye ve çevresi antik çağlardan beri yerleşime açık olmuş. Bu yüzden attığınız her adımda tarihi bir yapıyla karşılaşıyorsunuz.
Eskiden yoğun olarak Rum ve diğer Hıristiyanların yaşadığı köyün dar ve dolambaçlı sokaklarından dolaşırken, yıllar ötesinden gelmiş gibi karşınızda duran eski Rum evleri, kiliseler, camiler, çeşmeler, asırlık çınar ağaçlarıyla karşılaşıyorsunuz.
Diğer yandan güzelim tarihi binalar yıkılmaya yüz tutmuş, harap halde.
Hepsi de apartmanların arasına sıkışıp kaybolmuş neredeyse.
Tarihi Misyalılar, Traklar, Antik Romalılar ve Bizanslılara uzanan Tirilye’de tarihi yapılardan bazıları bugün dahi ayakta.
1330’dan itibaren Osmanlı egemenliğine giren beldenin kayıtlara göre 1908’de 820 hane varmış. 19. yüzyıl sonlarında ise beldede 109 Türk ve 3,657 Rum’un yaşadığı biliniyor.
Tirilye'de Gezilecek Yerler
Tirilye 1. derece SİT alanı.
Restorasyonları yapılmadığından taş veya ahşap mimarideki eski Rum evlerinin çoğunun durumu içler acısı. Bazıları yıkıldı yıkılacak gibi duruyor.
İki veya 3 katlı evlerin bazılarının tarihi 500 yıl kadar gerilere bile gidiyor.
1. Tirilye Çınar
Aracınızla Tirilye Meydana kadar gelip park edin ya da orada sahile uzayıp otopark alanına bırakın.
Meydanda yer alan çınar ağacından aşağıya doğru baktığınızda köyün en ünlü karesiyle karşılaşıyorsunuz.
Burası Tirilye’nin kalbi.
Çınar ağacını ve eski evleri fotoğraflayın. Çevrede çok sayıda şirin dükkan var.
Vaktiniz varsa her birine uğrayın.
Kadınların işlettiği, meydanda yer alan Tirilye Sofrasında bir soluklanın, bir şeyler atıştırın.
Hanımağa Konağı Pansiyon, Trilye Çarşısı ve diğer dükkanları gezin, fotoğraflayın.
2. Taş Mektep
Kurulduğu dönem papaz okulu olarak kullanılan, daha sonra 1980’lere kadar ilkokul binası olarak değerlendirilen Taş Mektep, Trilye çınarın bir sokak yukarısında yer alıyor.
Kıbrıs Eski Cumhurbaşkanı Makarios’un eğitim aldığı Papaz Okulu 1909’da neo-klasik tarzda yapılmış.
Kazım Karabekir tarafından 1924’te öksüz ve yetim yurduna dönüştürülmüş.
Bugüne dek korunması açısından hiçbir çalışma yapılmayan tarihi yapının daha çok zarar görmemesi için çevresi tel örgüyle çevrilmiş. Belediye tarafından restore edilecek.
3. Dündar Evi
Rumlardan kalan tarihi eser niteliğindeki Yuannes Kilisesi, bugün Dündar Evi adında mesken olarak kullanılıyor.
Kilise’nin 12. yüzyıldan kalma olduğu söyleniyor. 20’nci yüzyılın başlarında Rumların bölgeyi terk etmesinin ardından özel mülkiyete dönüşmüş, ilerleyen süreçte sahibi tarafından kiraya verilen bina 3 aile tarafından kullanılmış. 3 katlı yapıya kemerli taş bir kapıdan giriliyor.
4. Kemerli Kilise
Hristiyanlığın kadim dönemlerinde de büyük ilgi gören Tirilye ve çevresinde çok sayıda görkemli kilise, manastır inşa edilmiş, ancak günümüze kadar sadece 3 kilise ve 1 manastır ulaşabilmiş.
13. yüzyıl sonlarında yapıldığı kabul edilen Kemerli Kilise de bunlardan birisi. Panagia Pontobasilissa Kilisesi ya da belde de tanınan adıyla Kemerli Kilise, tarihte duvarlarına resim yapılan ilk kilise olarak biliniyor. Kilisenin Hz.Meryem adandığı bazı el yazması eserlerde geçiyor.
Harap haldeki kilisenin avlusu incir ve erik ağaçları ile dolu. Duvarlarındaki resimler, bakımsızlık, üzerilerinin çizilmesi ve boyanması nedeniyle zarar görmüş durumda.
Fener Rum Patrikhanesi, Kemerli Kilise’yi satın aldı ve restore edip yılda birkaç kez düzenlenecek ayinler için açacak.
5. Tarihi Tirilye Çamlı Kahve
Taş Mektep’in yanından yukarı çıkıldığında Tarihi Tirilye Çamlı Kahve‘ye ulaşıyorsunuz. Tirilye’nin balkonu tabir edilen tarihi Çamlı Kahve’de asırlık çınarların altında, denize ve zeytin bahçelerine nazı çayınızı kahvenizi için, dinlenin. Püfür püfür esiyor ve manzara nefis.
Tam bir tepe olduğu için çevredeki yöreler kuşbakışı görülebiliyor.
Çam ağaçlarının ve güzel bakımlı bir bahçenin ortasında, denize en yakın masaya oturup keyfini çıkarın.
6. Fatih Camii
Eski ismi St. Stephanos Kilisesi olan kilise, bugün Fatih Camii olarak kullanılıyor. Kapısında Hicri 968, Miladi 1560 yazılı olan Bizans sütun başlıklarına sahip.
Fatih Cami yanında yer alan Osmanlı Hamamı (Avlulu Hamam), Yavuz Sultan Selim tarafından yaptırılmış.
Bugün kültür merkezi olarak kullanmak için restore ediliyor.
Hamamın yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte tahminler 16. yüzyılı işaret ediyor.
7. Atatürk Meydanı ve Yat Limanı
Tirilye sahil şeridinde ufak bir yürüyüş hattı ile yat limanı bulunuyor. Meydanın hemen yanındaki plajdan denize de girilebiliyor.
Öğleden sonraları dalgalı burası.
Yine Kadın Kooperatifi ile Çamlı Kahve’nin aşağı kısmında da denize girilebiliyor.
Plaj daha çok siyaha çalan taşlardan oluşuyor.
8. Tirilye Köylü Pazarı
Atatürk Meydanındaki liman kısmında el işi hediyeliklerin bulunduğu ufak tezgahlar var.
Tamamen organik ürünlerden oluşan pazarda zeytin, zeytin yağı, turşu, salça ve reçel yerli ve yabancı turistler tarafından yoğun ilgi görüyor.
Köylü Pazarındaki tezgahlarda, kadınlar kendi hazırladıkları nefis zeytinlerini, kendi yaptıkları turşuları, portakal, ayva reçellerini, acılı soslarını tattırıp satıyorlar. Hangisini alacağınızı şaşırırsınız.
Köy kadınlarının kendi tarlalarından toplayıp, satışa çıkardığı zeytinler doğallığı ve uygun fiyatıyla alınması gereken ilk şey.
9. Medikion Manastırı
Tirilye’den Eşkel Limanı’na giden karayolu üzerinde yer alıyor. Kuzeybatısında Rum Mezarlığı var.
İlk inşa edildiğinde Hagios Sergios’a adanmış, 11. yüzyılda adı değiştirilerek Medikion Manastırı olmuş.
8. yüzyılda kurulduğu bilinen ve çiftlik olarak kullanılan manastırın yalnızca duvarlarıyla, her birinin ağırlığı 200 kilo gelen görkemli giriş kapılarıyla günümüze ulaşabilmiş.
10. Kapanca Limanı
Tirilye’de Roma Dönemi’nden kalan Kapanca Bölgesi’ndeki antik liman her tarih döneminde en önemli kıyı ulaşımının stratejik nokta olmuş.
Kapanca Limanı bereketli topraklarından elde edilen zeytin ve diğer ürünlerin İstanbul’a gönderildiği, ticaret açısından önemi büyük bir liman kentiydi.
Trilye zeytini
Trilye halkının başlıca geçim kaynağı zeytin ise dünyaca ünlü. Tirilye zeytini gerçekten başka zeytinlere benzemiyor. Başka yerlerde bulmak da mümkün değil, bu yüzden köylüler daha sonra isteyenlere zeytinleri kargo ile gönderiyorlar. Zeytin ve yan ürünlerini burada her köşeden almak mümkün.
Orta boyda, küçük çekirdekli ve çekirdeği meyvesine yapışmayan Tirilye zeytini salamura yöntemiyle 3-4 yıl saklanabiliyor. Ayrıca olgunlaşmış yeşil zeytinlerden kırma, çizme ve az tuzlu konserve zeytin üretiliyor. Yörenin zeytini yağ yapımı için de çok uygun.
Günümüzde yöre halkının %90’ı geçimini zeytincilikle sağlıyor. Tirilye’de balıkçılık eskiden olduğu gibi bugün de önemli bir geçim kaynağı. Tirilye’de bağcılık, şarapçılık, ipekçilik de geçmişte kalan uğraşlar arasında yer alıyor.
Kaynak: yoldaolmak.com
